Το Μετόχι της Αγίας Φιλοθέης

To μεγαλύτερο σε μέγεθος καὶ σπουδαιότητα από τα Μετόχια που ίδρυσε η Φιλοθέη Μπενιζέλου είναι το μετόχι του Πυρσοῦ - Καλογρέζας, όπως ὀνομαζόταν παλαιότερα. Σήμερα σώζεται ὁ βυζαντινός Ναός, μέρος της περιτείχισης καὶ ερείπια κελιών. Ὁ Ναός τιμάται ἐπ’ ονόματι των Εισοδίων της Θεοτόκου. Το μετόχι αυτὸ ἀποτελεί το μοναδικὸ μνημεῖο τῆς Ἁγίας Φιλοθέης ποὺ σώζεται σὲ τόσο καλὴ κατάσταση, παρὰ την ἐγκατάλειψη καὶ την φθορὰ του χρόνου. Ο περιβάλλων χῶρος ἂν ἀνασκαφεῖ, εἶναι βέβαιο ὅτι θὰ φέρει στὸ φῶς πολὺ σημαντικὰ εὑρήματα, ποὺ θὰ ἀναδείξουν καὶ θὰ διαφωτίσουν ὄχι μόνο τὸ ἔργο τῆς Ἁγίας ἀλλὰ γενικότερα τὴν ἱστορικὴ περίοδο κατὰ τὴν ὁποία ζεῖ, τὴν πρώϊμη τουρκοκρατία. 

Σύμφωνα μὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς βιογράφους της καὶ ἀπογόνους της, τὸν λόγιο Δημήτριο Καμπούρογλου ἡ Φιλοθέη ἀγόρασε στὴν περιοχὴ μεγάλες καλλιεργήσιμες ἐκτάσεις ποὺ ἐκτείνονταν μέχρι τὸν Πέλικα πρὸς τὸ σημερινὸ Μαρούσι καὶ μέχρι τὸ Ψαλίδι, βορειότερα τοῦ Ὀλυμπιακοῦ Σταδίου, μέχρι τὸ σημερινὸ Γαλάτσι. Τὸ μετόχι περιελάμβανε ξενῶνες, ὀργανωμένο νοσοκομεῖο, ἐργαστήρια ὑφαντουργίας καὶ κεντητικῆς καὶ ἡμιυπόγεια κρύπτη ποὺ ὁδηγοῦσε σὲ ὑπόγεια σύραγγα. Ἡ σύραγγα χρησίμευε γιὰ τὴν διαφυγὴ καταδιωκόμενων γυναικῶν, τὶς ὁποῖες οἰ Τοῦρκοι ἤθελαν νὰ πουλήσουν στὰ χαρέμια τῆς Ἀνατολῆς. Ἡ Φιλοθέη ἀγαποῦσε ἰδιαίτερα τὸ μετόχι αὐτὸ καὶ ἐρχόταν πολύ συχνὰ ἐδῶ γιὰ νὰ προσευχηθεῖ καὶ νὰ ἐπιτελέσει τὰ θρησκευτικά της καθήκοντα. Εδώ μεταφέρθηκε η Φιλοθέη μετά τον βασανισμό της από τους Τούρκους, νοσηλεύθηκε επί έξι μήνες από τις συμμονάστριές της και εδώ παρέδοσε την αγία ψυχή της στον Θεό.

Ο ενταφιασμός της αγίας έγινε στο μετόχι του Πυρσού, όπου και νοσηλεύθηκε τους τελευταίους μήνες της ζωής της.  Ο Ιωάννης Γεννάδιος αναφέρει ότι στην εποχή του υπήρχε η προφορική παράδοση ότι από την περιοχή της Καλογρέζας μετακομίστηκε το λείψανο της αγίας στην Αθήνα και ότι υπήρξε σύγκρουση μεταξύ των χωρικών της Αττικής και των Αθηναίων, καθώς οι πρώτοι δεν ήθελαν να παραδώσουν το σώμα της αγίας. Σύμφωνα μὲ τὸν Καμπούρογλου τὰ κτίσματα τοῦ μετοχίου ἐκτείνονταν σὲ μεγάλη ἔκταση ἀπὸ τὸ σημεῖο ποὺ σώζεται σήμερα τὸ τμῆμα τῆς περιτείχισης ἕως τον σημερινό ενοριακό Ναό της Αγίας Φιλοθέης, στο προάστιο της Φιλοθέης, όπου βρίσκεται η κρύπτη της Αγίας, στην οποία εισερχόταν και προσευχόταν πολλές ώρες ημέρα και νύχτα. Τὸ μετόχι πῆρε τὸ ὄνομά του ἀπὸ τὸν Πυρσό, παλαιότερη ὀνομασία τοῦ σημερινοῦ Περισσοῦ, καὶ βρίσκεται στὰ ὅρια Καλογρέζας καὶ Φιλοθέης.